Enkele tips voor secundaire scholen die online willen lesgeven

Smartschool is de Vlaamse marktleider voor het onderwijs. Het is echter vooral een administratieve tool (klaslijsten, puntenboekje, lessenrooster) en minder een onderwijskundige tool.

Vele scholen hebben toegang tot digitale leermiddelen van de uitgever. Die zijn uiteraard erg bruikbaar in online leren, maar de (virtuele) aanwezigheid van de leraar mag niet onderschat worden.

In Hogeschool PXL startten we al in de vroege jaren 2000 met het laptopproject. Iedere student en lector werkt verplicht met de laptop. Dit is vandaag nog steeds het geval. We gebruiken Blackboard als centrale leeromgeving. Dit is een puur onderwijskundige tool. Het is voor scholen niet mogelijk om zomaar snel naar een leeromgeving zoals Blackboard over te schakelen. Dit neemt niet weg dat er wel een aantal mogelijkheden zijn om toch online lessen te organiseren, zonder grote bijkomende investeringen of aanbestedingen.

We beseffen dat leerlingen toegang moeten hebben tot het internet en tot een laptop/computer om online leren tot een goed einde te brengen. We beseffen dat dit voor veel leerlingen een probleem vormt. Deze leerlingen kunnen mogelijks met een schoollaptop werken, thuis, of in het schoolgebouw.

ENKELE TIPS:

Een centrale vertrekplaats

Bij online lesgeven is het belangrijk dat je een centrale vertrekplaats hebt van waaruit je als leraar het onderwijsleerproces aanstuurt. Wil je dat leerlingen naar Skype gaan om een les te volgen? Laat hen dat dan weten op die vaste, centrale vertrekplaats.

• Je kan in Smartschool werken met een aparte ruimte per vak waar je de instructies per les plaatst.
• Je kan per les een instructiedocument als bericht verzenden naar je klasgroep via Smartschool.
• Je kan een map maken per vak in Google Drive, Dropbox, MS OneDrive of MS Teams.

Het belang van sturing

De zelfregulerende vaardigheden van leerlingen zijn erg belangrijk bij online leren. Dit is voor veel leerlingen niet zo evident. Zeker indien ze weinig ervaring hebben met online leren.

Voorzie daarom heel veel sturing voor leerlingen.

• Vormelijke sturing: wees zeer transparant over tijdstippen van de les, aanwezigheidsregels, deelnameregels, deadlines, aantal te studeren pagina’s, hoeveelheid tijd te spenderen aan een taak, etc. Communiceer dit steeds tijdig.
• Inhoudelijke sturing: wat verwacht je van de leerlingen, welke inhouden moeten ze leren, welke kennis en vaardigheden ontwikkelen ze hiermee, hoe ga je dit evalueren? Ook hier is tijdig en duidelijk communiceren essentieel.

Lesvideo’s vooraf opnemen

Online leren gebeurt best niet enkel op basis van teksten of oefeningendatabanken. De leerlingen moeten de aanwezigheid van de leraar kunnen voelen. We raden daarom aan om met lesvideo’s te werken die je vooraf opneemt. Denk hierbij aan een PowerPoint die je inspreekt (dit doe je met het programma PowerPoint zelf). Activeer hierbij steeds je camera, zodat de leerlingen zien dat jij het bent.

Je moet de lesvideo’s uiteraard ook nog delen met je leerlingen. Iedereen zal hier denken aan Youtube. Maar wij raden Vimeo Pro aan. Hier staat een beperkte kostprijs tegenover van 16 euro per maand. Het voordeel is dat je deze account als school kan beheren. Een leraar die een video maakt kan deze bezorgen aan de ICT-coördinator die de video vervolgens op Vimeo plaatst. Vimeo heeft het voordeel dat je met een schoolaccount werkt, dat je portfolio’s kan maken om de video’s te ordenen en dat je video’s met een paswoord kan beveiligen. Zo heb je als school controle over wie toegang krijgt tot de video. Het paswoord van de video’s deel je met de leerlingen via de centrale vertrekplaats.

Livesessies

Je kan er ook voor kiezen om een live, online leslokaal te maken. Skype is een gratis platform voor online vergaderingen. Je kan Skype ook gebruiken voor zulke online lessen die live plaatsvinden. De leraar en de leerlingen moeten hiervoor wel elk een afzonderlijke account aanmaken. Dit vergt enige planning door de ICT-coördinator. De leraar kan de leerlingen vervolgens samenbrengen in een online klasgroep die samen de online les volgen. Dit vergt dus wat voorbereidingswerk alvorens de online les effectief van start kan gaan.

In MS Teams is de Skype-module ingebouwd. Scholen kunnen gratis een account maken bij MS Teams. (Activeer gratis jouw Office 365 academic tenant (ICT-coördinator of directeur) https://www.microsoft.com/nl-be/education/products/office).

Activeer je studenten

Een valkuil in online leren is om het hele onderwijsleerproces leraar- en leerstofgestuurd te organiseren. Durft dit omdraaien en activeer je leerlingen.

In online samenwerkingsruimten zoals Google Drive of Microsoft Onedrive of MS Teams kan je leerlingen uitdagen om samen een geschreven werkstuk te maken.

Laat leerlingen een spreekbeurt maken met PowerPoint (foto’s, tekst & voice-over) en vervolgens delen met de klasgroep. Laat de andere leerlingen de spreekbeurt beoordelen op basis van een set van criteria (zoals een rubric). Dit type opdracht kan ook in een in een vreemde taal gebeuren.

Feedback als motor van het leren

De aanwezigheid van de leraar is essentieel in online leren. Taakgerichte, maar vooral procesgerichte feedback van de leraar naar individuele leerlingen is een belangrijke motor van het leerproces.

Doorbreek het lessenrooster

Doorbreek het patroon van de lesblokken van 50 minuten. Gun leerlingen de tijd om diepgaander te leren en een groter lesblok ineens door te nemen. Het vergt ook meer tijd om online leren te organiseren (leerlingen verliezen bijvoorbeeld tijd met het vinden van het juiste document of het opstarten van software en oplossen van technische problemen.

Er is een erg grote valkuil wanneer iedere vakleraar allerhande opdrachten en materialen uitdeelt aan de leerlingen. Ze verliezen overzicht, hetgeen leidt tot stress, onrust, minder goede prestaties. Een opdrachtenplanner kan hierbij helpen.

Werk aan sociale cohesie

Drop-out is een behoorlijk groot probleem bij puur online onderwijs. Een manier om drop-out tegen te gaan, is voldoende bewuste aandacht schenken aan sociale cohesie. Het moet niet altijd ‘leren’ zijn. Een Facebook-groep, een Instagram-pagina, een Flipgrid-pagina, … kunnen hier soelaas brengen.

Voorzie ook een online spreekruimte, waar leerlingen individueel bij leraren terecht kunnen. Ook hier kan je werken met een platform zoals Skype. Het is een goed idee om je online beschikbaarheid als leraar duidelijk naar je leerlingen te communiceren.

Werk samen met je collega’s

Spreek af met collega’s wie welke leermaterialen zal ontwikkelen. Ondersteun mekaar, geef technische en inhoudelijke tips. Enkel zo kan je voldoende snelheid maken om snel over te schakelen naar online leren.

Als laatste, maar zeker als belangrijkste:

Neem beslissingen op schoolniveau

Laat de keuze niet aan iedere leraar afzonderlijk welke aanpak en tools ze zullen gebruiken voor online leren. Een leraar is zeker bekwaam om voor zijn/haar vak de juiste keuze te maken. Maar voor de leerlingen die vele vakken moeten volgen, wordt dit al snel een onoverzichtelijk boeltje. 

Wouter Hustinx
onderzoekshoofd expertisecentrum Onderwijsinnovatie
Hogeschool PXL 
+32 488 35 53 28
wouter.hustinx@pxl.be